Quran Elmləri

          Vəhy və onun növləri      

Vəhy lüğətdə - xəbər, işarə, bildiriş, bir məlumatı çatdırmaq, məxfi söhbət, ilham və yazıdır. Bundan başqa “vəhy”  sürətlə çatdırılan xəbərə də aiddir (işarə, rəmz və yaxud səslə).

Vəhy terminologiyada - ilahi peyğəmbərlərlə qeyb aləmi arasında yaranan mənəvi rabitədir və bu rabitə adi insanlara şamil deyil, yalnız seçilmiş insanlara aiddir.  Vəhy insanların dərkinə sığmayan bir xəbərdir.              

Vəhy Quranda

Qurani Kərimdə vəhy kəlməsi bu  mənalarda işlənmişdir: ilham, mələklər, şəyatin, insan, heyvan və yer.

Vəhyin daha çox işlənən növü birbaşa olan vəhydir və bu növ peyğəmbərlərlə bağlıdır. Vəhy və onun xüsusunda olanlar peyğəmbərlərə rabitə şəkilində aid olur.

Vəhyin müxtəlif mənalarından əsas altı hal üstünlük təşkil edir və bu mənalar ərəb lüğəti ilə uyğundur. Vəhyin altı mənası var və bunlardan ibarətdir:

1) Mələklərə olunan ilham - "O zaman Rəbbin mələklərə vəhy edirdi ki, "Mən sizinləyəm"..." ("Ənfal" surəsi , ayə-12)

2) İnsanlara olunan ilahi ilham - "Biz Musanın anasına sirli və sürətli şəkildə ilham etdik: "Onu əmizdir"..." ("Qasəs" surəsi, ayə-7)

3) Cansızlara  olunan ilahi ilham  - "Məhz o gün yer öz xəbərlərini açıb söyləyər.

Ona görə ki, sənin Rəbbin ona vəhy etmişdir". ("Zəlzələ" surəsi, ayə 4-5)

4) Şeytani vəsvəsə - "Beləcə, hər bir peyğəmbər üçün insan və cin seytanlarından düşmənlər qoyduq. Onların bəzisi puç və aldadıcı sözlər ötürürdülər ki, (başqalarını) aldatsınlar". ("Ənam" surəsi, ayə-112)

  "Həqiqətən, şeytanlar öz köməkçi və dostlarına sizinlə mübahisə edərək çəkişsinlər deyə gizlincə təlqin edirlər". ("Ənam" surəsi, ayə-121)

5) İşarə - "Beləliklə, o mehrabdan qövmünün yanına çıxdı və onlara işarə etdi ki, səhər və axşam Allahı pak sifətlərlə mədh edin". ("Məryəm" surəai, ayə-11)

6) Ğərizə (yəni instikt, qeyri-şüuri, qeyri-iradi)  - "Və Rəbbin bal arısına vəhy etdi..." ("Nəhl" surəsi, ayə-68)

Əllamə Təbatəbai deyir: "Vəhyin mənasından belə nəticə əldə edirik ki, "vəhy" istifadə olunduğu yerlərdə, bir mənanın çatdırılmasıdır və bilməyənlər üçün məxfi olur, bu da vəhydir. Buna əsasən ilqa vasitəsilə olan vəhy heyvanlara,  ğərizə mənası kimi başa düşülür. Həmçinin, yuxu vasitəsilə ("Qasəs" surəsi, ayə -7), vəsvəsə və ya işarə ("Məryəm" surəsi, ayə -11) də vəhydir”.

Əli ibni Əbutalibdən gələn rəvayətlərə görə Quranda deyilən vəhyin növləri bunlardır: İlham, peyğəmbərlərə olan vəhy, işarə, təqdir, əmr, kizb (şəyatin), xəbər və bunların hər biri ayələrdə işlənmişdir.